พยาธิตืดหมูในสมอง

ข่าว CNN โดย Susan Scutti เมื่อวันที่ 29 มี.ค. 2019 รายงานถึงผู้ป่วยชาวอินเดีย อายุ 18 ปี มาโรงพยาบาล Medical College and Hospital ใน Faridabad รายงานนี้มีลงใน New England Journal of Medical ด้วย โดยผู้ป่วยมาโรงพยาบาลในห้องฉุกเฉินด้วยอาการชัก ผลการตรวจล่าสุด พบเป็นพยาธิในสมอง (Neurocysticercosis) จาก MRI ด้วยภาพ

จากการตรวจเริ่มแรกพบหนังตาขวาบวม ผู้ป่วยมีอาการชักแบบ Grand Mal ตามด้วยกล้ามเนื้อตึง เกร็ง และหมดสติ โดยผู้ป่วยมีอาการเจ็บที่บริเวณขาหนีบนำมาก่อน 1 สัปดาห์ ตามด้วยเจ็บที่อัณฑะขวา ผลการตรวจด้วย MRI พบ cyst มากมายในสมองที่บริเวณ cortex, brain stem ไปจนถึง cerebellum อีกทั้งยังพบ cyst ในตาและอัณฑะ จึงสรุปว่าผู้ป่วยนี้เป็น neurocysticercosis (พยาธิตืดหมูขึ้นสมอง)

พยาธิที่กล่าวนี้มีชื่อว่า Taenia solium หรือ pork tapeworm หรือพยาธิตืดหมู ซึ่งอาจจะอยู่ในรูป

1. ตัวแก่ เป็นพยาธิตัวแบนเป็นปล้องๆ ต่อกันเป็นสายได้ยาวมาก อาจจะยาวถึง 2-4 เมตร ตัวแก่ประกอบด้วยส่วนหัว ส่วนคอ และส่วนปล้อง และส่วนที่เป็นปล้องนี้ประกอบด้วยปล้องอ่อน ปล้องแก่ และปล้องสุก (gravid segment) ซึ่งปล้องสุกนี้จะอยู่ส่วนปลายสุด ภายในมีมดลูกที่แตกแขนงย่อยออก 2 ข้าง จะเกิดผสมกันเองระหว่างเพศผู้และเพศเมียจนเกิดไข่ภายในปล้องจำนวนมากมาย กล่าวกันว่าแต่ละปล้องอาจมีไข่ 30,000 – 50,000 ฟอง ปล้องที่หลุดออกมาจะปนกับอุจจาระ เคลื่อนไหวได้ บางครั้งปล้องแตกก่อนโดยแตกที่ลำไส้ใหญ่ของคน ทำให้คนถ่ายอุจจาระมีไข่ปนออกมาได้
2. ตัวอ่อน ฝังในกล้ามเนื้อหมู กล้ามเนื้อคน หรืออวัยวะอื่นๆ โดยจะอยู่ในถุงน้ำ (cyst)

คนติดเชื้อพยาธินี้ได้ 2 แบบ

1. Taeniasis หมายถึงการมีพยาธินี้ในลำไส้โดยคนรับประทานเนื้อหมูดิบที่มีตัวอ่อน ซึ่งจะเจริญเป็นตัวแก่ในลำไส้เล็ก คอยแย่งอาหารจากผู้ป่วย จะไม่ไชออกไปส่วนอื่นของร่างกาย
2. Cysticercosis เป็นตัวอ่อนอยู่ในถุง อยู่ในอวัยวะต่างๆ ของมนุษย์ เกิดโรคนี้ได้จาก 3 ทางได้แก่
   • 2.1 รับประทานอาหารที่ปนเปื้อนด้วยไข่พยาธิตืดหมู โดยเฉพาะพืชผักสดที่ล้างไม่สะอาดที่ได้รับการรดน้ำที่ปนอุจจาระที่มีไข่พยาธิอยู่ หรือใช้อุจจาระมนุษย์เป็นปุ๋ย ตลอดจนไข่พยาธิอาจปนมากับน้ำประปาปนเปื้อนดินที่มีไข่พยาธิจากท่อแตก หรือจากมือผู้ปรุงอาหารที่ล้างไม่สะอาด (ล้างก้นแล้วมาทำอาหาร) เมื่อไข่ถึงกระเพาะจะถูกย่อยโดยน้ำย่อย Pepsin ทำให้ผนังไข่แตก ตัวอ่อนจะออกจากไข่โดยไชออกผ่านผนังกระเพาะอาหารเข้าหลอดเลือด ท่อน้ำเหลือง กระจายฝังไปตามอวัยวะต่างๆ เช่น กล้ามเนื้อ สมอง ผิวหนัง ตา ตัวอ่อนนี้เมื่อฝังตัวจะมีผนังหุ้มเป็นถุงน้ำ (cyst) จึงเรียกภาวะนี้ว่า cysticercosis
   • 2.2 เกิดโรค cysticercosis จากการที่ผู้ป่วยขย้อนเอาปล้องแก่จัดที่อยู่ในลำไส้เล็กของผู้ป่วยย้อนกลับเข้ามาในกระเพาะคนนั้นเอง เกิดโรคได้เช่นเดียวกับวิธี 2.1
   • (การมีพาธิตัวแก่ในลำไส้ไม่ทำให้เกิด cysticercosis เพราะในลำไส้ไม่มี pepsin ย่อยผนัง cyst)
3. ผู้ป่วยที่มีพยาธิในลำไส้ใช้มือล้างกัน ทำให้ไข่พยาธิติดนิ้วมือ ไม่ล้างมือใช้จับอาหารเข้าปาก

โดยสรุป พยาธิตืดหมูทำให้คนเกิดโรค พบได้ทั่วโลก โดยพบบ่อยในประเทศด้อยและกำลังพัฒนาที่การสาธารณะสุขไม่ดี พบได้ทุกอายุทั้งหญิงและชาย ดังที่พบในหนุ่มชาวอินเดียที่มี cysticercosis เต็มสมอง