การดูแลเปลือกตาในผู้ป่วยเปลือกตาอักเสบ

Lid Hygiene (สุขลักษณะของเปลือกตา)

น้ำตา โดยเฉพาะชั้นไขมัน (น้ำตาประกอบด้วยชั้นน้ำ เมือกและไขมัน) มีหน้าที่ป้องกันไม่ให้น้ำตาระเหยออกมาเกินไป อันจะทำให้ผิวตา (ocular surface) คงอยู่อย่างปกติ นำมาซึ่งการมองเห็นที่ดี น้ำตาชั้นไขมันนี้สร้างมาจากต่อม (meibomian gland) อยู่ใกล้ๆ โคนขนตา หากมีพยาธิสภาพเกิดที่ต่อมนี้ (meibomian gland dysfunction) ซึ่งอาจเกิดจากมีการอักเสบ มีฝุ่นผงเข้าตา สารเคมีที่ใช้แต่งขอบตาหลุดเข้าไปอุด ฝุ่นละอองเข้าไปอุด ทำให้เกิดการอุดตันของท่อ meibomian มีผลทำให้มีการระเหยของฟิลม์น้ำตาสูงขึ้น ทำให้ฟิลม์น้ำตาบางลง (ตาแห้งจากขาดชั้นไขมัน) ทำให้การปกป้องดวงตาและหน้าที่ในการช่วยการมองเห็นลดลง เป็นภาวะที่เรียกกันว่าตาแห้งเฉพาะชั้นไขมัน ปัจจุบันเรียกกันว่า meibomian gland dysfunction (MGD) ที่ให้คำจำกัดความว่าเป็นโรคผิดปกติเรื้อรังของต่อม meibomian ที่กระจายทั่วทั้งขอบเปลือกตา เป็นเหตุให้ meibum ซึ่งเป็นสารที่สร้างจากต่อม meibomian มีคุณภาพและปริมาณเปลี่ยนไป น้ำตาเปลี่ยน ก่อให้เกิดการระคายเคือง อักเสบ มีโรคต่างๆ ของผิวตาตามมา

การรักษาโรค MGD เบื้องต้นที่สำคัญอันหนึ่ง คือ การรักษาสุขลักณะของเปลือกตา ที่เรียกกันว่า lid hygiene ซึ่งอาจทำได้ตั้งแต่ยังไม่มีอาการหรือมีเล็กน้อย เป็นการป้องกันไม่ให้ลุกลาม ทำได้โดยไม่เสียค่ารักษามากนัก ผลข้างเคียงน้อย การรักษาประกอบด้วย การทำความสะอาด (lid scrub) การประคบอุ่น (lid warming) และการนวดเปลือกตา

การทำความสะอาด เช็ดขอบตา และบริเวณที่เป็นรูปเปิดของต่อม meibomian เพื่อขจัดไขมัน เศษเซลส์ที่ตกค้าง ขี้ตา ตลอดจนเชื้อโรคที่อาจติดอยู่ อาจใช้น้ำยาสำเร็จรูปที่มีจำหน่ายในรูปเจลหรือโฟม เช่น ocusorf, lidhygenix หรือแม้แต่แชมพูสระผมเด็กที่ผสมน้ำใช้ทำความสะอาดได้

การประคบอุ่น เนื่องจากไขมันในต่อมมีส่วนประกอบที่ผิดไป ข้นขึ้น มีจุดหลอมละลายสูงขึ้น (ไขมันที่ปกติละลายได้ดีในอุณหภูมิของร่างกาย) จึงไม่ละลายในอุณหภูมิร่ายกาย การประคบด้วยอุณหภูมิประมาณ 40 องศาเซลเซียส ประมาณ 5-15 นาที จะทำให้ไขมันดังกล่าวหลอมละลายออกมาได้คล่องขึ้น โดยแนะนำให้ทำวันละ 1-2 ครั้ง ด้วยอุปกรณ์ต่างๆ ที่หาได้เอง เช่น hot pack, ผ้าชุบน้ำอุ่น, ไข่ต้ม หรืออุปกรณ์สำเร็จรูป เช่น blephasteam ซึ่งให้อุณหภูมิที่สม่ำเสมอกว่า

การนวดเปลือกตา เมื่อประคบอุ่นแล้ว meibum เริ่มหลอมละลาย ตามด้วยการนวดเปลือกตาเพื่อรีด meibum ที่คั้งค้างอยู่ให้ออกมา

ในปัจจุบันนี้ เครื่องมือประคบอุ่นและนวดเปลือกตาไปพร้อมกัน ได้แก่ lipidview, blephex เป็นต้น