ตัวไรขนตา Ocular demodicosis

ตัวไรกลุ่มนี้เรียกกันว่า Demodex อยู่ในรูขุมขน (hair follicle) และในต่อมต่าง ๆ บริเวณโคนขนตา เช่น ต่อม Zeis, Moll, Meibomian ของหนังตา กล่าวกันว่าว่า ขนตาแต่ละเส้นอาจมีตัวไรนี้ได้ถึง 25 ตัว สามารถเคลื่อนไหวได้ 8-16 มม ต่อชั่วโมง จะขยับตัวในที่มืด ถ้าเจอแสงมันจะมุดเข้าไปลึกลงในรูขน ดังนั้น เวลาตรวจอาจมีแสงสว่างจาก slit lamp มันจะมุดเข้าไปในรูขน ต้องถอนขนตาถึงตรวจพบตัวมัน ทั้งตัวอ่อนและตัวแก่มันกิน cell ผิว (epithelial cell) ทำให้รอบ ๆ ขนตามีสาร keratin และไขมัน ลักษณะเหมือนปลอกหุ้มรูขุมขน

ตัว Demodex ที่พบบริเวณขนตา คือ Demodex folliculorum ที่รูขุมขนและ D.brevis พบที่ต่อม Zeis, Moll มีขนาด 0.4 ม.ม สำหรับ D folliculorum และขนาด 0.15 มม ใน D brevis มีผู้ศึกษาพบว่า D folliculorum พบในโคนขนตาได้ 95% และมีคนรายงานว่าในคนอายุ 61 ปี พบไรตัวนี้ถึง 84% ถ้าตรวจในคนอายุ 70 ปี อาจพบไรตัวนี้ได้ 100% การพบไรตัวนี้จากรูขุมขนตามิได้หมายความว่ามันก่อให้เกิดโรคเสมอไป หากมีอาการร่วมกับตรวจพบตัวไร อาจเกิดความไม่สมดุลของร่างกายเรากับจำนวนตัวไร ก่อให้เกิดโรค จึงควรจะขจัดตัวไรให้อาการของโรคลดลง

อาการที่เกิดจากตัว Demodex

• เปลือกตาหนา มีขุย ๆ (scaling)
• ขนตาร่วง เพียงใช้ประคีบจับขนตาก็หลุดแล้วเยื่อบุตาอักเสบ แสบตา ตาแห้ง
• มีอาการของ MGD (meibomian gland dysfunction) บางคนตาพร่ามัวลงจากมีการอักเสบของผิวกระจกตา

อาการแสดงที่ตรวจพบ Dry eye

• มีหลอดเลือดบริเวณผิวตา
• อาจมีลักษณะของการอักเสบของผิวตา (marginal corneal infiltrate)
• มีฝ้าขาวที่ผิวกระจกตา (superficial corneal opacity)
• บางรายพบเป็น nodular corneal scar
• มีลักษณะของ MGD recurrent chalazion

การรักษา

โดยทั่วไป หากมีอาการถึงจะให้การรักษาและพยายามขจัดตัวไรให้เหลือน้อยลง เชื่อว่าส่วนใหญ่ไม่สามารถขจัดมันหมดได้ การรักษาเน้นไปที่สุขอนามัยของเปลือกตา (lid hygiene) ด้วยการเช็ดทำความสะอาดด้วยน้ำอุ่นและแชมพูสำหรับเด็กผสมน้ำเท่าตัว

• 3% tea tree oil หรือ 5-10% tea tree ointment
• mercury oxide ointment
• ivermectin 1% cream
• terpinen-4-ol (cliradex)
• อาจใช้ยา antibiotic eye ointment ป้ายหนังตาหลังทำความสะอาด